Inflacja to wzrost cen, który odczuwasz każdego dnia, robiąc zakupy, płacąc rachunki czy planując większy wydatek. Jeśli za 100 zł dziś kupisz mniej niż rok temu – to właśnie inflacja działa w praktyce. Dotyka każdego z nas i wpływa na realną wartość pieniędzy, zarówno w portfelu, jak i na koncie oszczędnościowym.
Jak działa inflacja i dlaczego występuje?
Zjawisko inflacji nie bierze się znikąd. Powody bywają różne – wyższe koszty produkcji, większy popyt na towary i usługi, działania banku centralnego, a także sytuacje nadzwyczajne, takie jak pandemia czy wojna. Kiedy w obiegu znajduje się więcej pieniędzy, a podaż produktów nie rośnie w tym samym tempie, ceny idą w górę. Przykład? W ostatnich latach przerwane łańcuchy dostaw i ogromne środki wpompowane w gospodarki sprawiły, że inflacja wystrzeliła w górę. Dotyczyło to także Polski.
Rodzaje inflacji – od umiarkowanej po galopującą
Inflacja przyjmuje różne formy, w zależności od tego, jak szybko rosną ceny. Gdy wzrost wynosi do 5% rocznie, mówi się o inflacji pełzającej – to poziom, przy którym gospodarka funkcjonuje bez większych zakłóceń. Jeśli ceny zwiększają się w przedziale 5–10%, mamy do czynienia z inflacją umiarkowaną. Kiedy dynamika cen przekracza 10%, mowa o inflacji galopującej, a w ekstremalnych przypadkach – o hiperinflacji. Przykładem była Wenezuela czy Zimbabwe. W Polsce w 2022 roku inflacja osiągnęła 14,4% – to był wyraźny sygnał, że sytuacja wymyka się spod kontroli.
Jak mierzy się inflację?
Aby mówić o inflacji, trzeba wiedzieć, jak się ją mierzy. Najczęściej wykorzystywanym wskaźnikiem jest CPI – wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych. GUS analizuje ceny określonego zestawu produktów i usług, które przeciętna osoba kupuje na co dzień. Znajdują się tam m.in. żywność, transport, energia, odzież czy usługi medyczne. Jeśli średni koszt tych pozycji wzrośnie, rośnie też wskaźnik inflacji. Dla porównań międzynarodowych stosuje się także HICP. Rzetelne dane mają ogromne znaczenie dla decyzji podejmowanych przez rządy, inwestorów i obywateli.
Inflacja a siła nabywcza pieniądza
Im wyższa inflacja, tym mniej możesz kupić za tę samą kwotę. Jeśli rok temu zakupy kosztowały 100 zł, a dziś te same produkty wymagają 110 zł, to znaczy, że realna wartość Twoich pieniędzy spadła. Inflacja działa więc jak niewidzialny przeciwnik, który codziennie uszczupla Twoje oszczędności i dochody. Jeżeli nie nadążają one za wzrostem cen, realnie masz mniej, nawet jeśli nominalnie zarabiasz tyle samo. Właśnie dlatego tak ważna jest waloryzacja pensji i świadczeń.
Jak inflacja wpływa na gospodarkę?
Wzrost cen wpływa nie tylko na portfele konsumentów, ale i na całe gospodarki. Kiedy inflacja jest przewidywalna, wspiera inwestycje i rozwój. Problem pojawia się, gdy staje się zbyt wysoka i trudna do opanowania. Wtedy firmy nie są w stanie planować kosztów, a konsumenci ograniczają wydatki. To z kolei spowalnia gospodarkę. Inwestorzy wycofują kapitał z ryzykownych aktywów i przenoszą go tam, gdzie przewidywalność jest większa. Inflacja wpływa też na sposób zawierania umów – w niepewnych warunkach rośnie rola zapisów indeksowanych i klauzul zabezpieczających wartość transakcji.
Rola banku centralnego w walce z inflacją
W Polsce za utrzymanie stabilnych cen odpowiada Narodowy Bank Polski. Główne narzędzie, jakim dysponuje, to stopy procentowe. Kiedy inflacja rośnie, Rada Polityki Pieniężnej podnosi stopy, co zniechęca do nadmiernego kredytowania i ogranicza konsumpcję. W 2022 roku, aby zatrzymać wzrost cen, stopy procentowe w Polsce były podnoszone aż jedenaście razy. Tego typu działania mają schłodzić gospodarkę i ograniczyć presję inflacyjną. Jednak skuteczność tej polityki zależy też od sytuacji międzynarodowej, cen surowców i decyzji rządu.
Jak inflacja wpływa na kredyty i oszczędności?
Jeśli masz kredyt hipoteczny z oprocentowaniem zmiennym, inflacja przekłada się bezpośrednio na wysokość raty. Wyższe stopy procentowe oznaczają wyższy koszt finansowania. Domowe budżety stają się bardziej napięte, ponieważ większa część dochodu idzie na spłatę zobowiązań. Oszczędzanie też staje się trudniejsze – jeśli oprocentowanie lokat nie przewyższa inflacji, realna wartość zgromadzonych środków spada. W takich warunkach inwestorzy chętniej wybierają nieruchomości, złoto czy obligacje indeksowane inflacją.
Przykłady inflacji w Polsce i na świecie
W historii Polski inflacja potrafiła przybrać dramatyczne rozmiary. W latach 90., tuż po zmianie ustroju, roczna inflacja przekraczała 500%. Dopiero niezależność banku centralnego i wprowadzenie twardych zasad polityki pieniężnej ustabilizowały sytuację. W ostatnich latach, szczególnie w 2022 roku, inflacja znów stała się odczuwalna – wskaźnik CPI sięgnął 15,5%. Na świecie znane są znacznie bardziej ekstremalne przypadki, jak hiperinflacja w Zimbabwe czy Wenezueli, gdzie ceny rosły z dnia na dzień w sposób niewyobrażalny. Te doświadczenia pokazują, jak ważna jest kontrola nad wartością pieniądza.
Co dalej z inflacją – perspektywy i prognozy
Perspektywy inflacyjne na kolejne miesiące i lata zależą od wielu czynników. Według prognoz Narodowego Banku Polskiego inflacja powinna w 2025 roku spaść w okolice celu inflacyjnego, czyli 2,5%. Czy tak się stanie, będzie zależało m.in. od cen energii, sytuacji geopolitycznej i decyzji podejmowanych przez instytucje finansowe. Dlatego warto regularnie śledzić dane publikowane przez GUS i NBP oraz dostosowywać swoje decyzje finansowe do aktualnych warunków. Inflacja to zjawisko, które zawsze będzie towarzyszyć gospodarce – sztuką jest trzymać je pod kontrolą.
Jacek Grudniewski
Ekspert Portalu
Informacjakredytowa.com
